-(11)-1752638441233.jpg){kind=avatar}
29 thg 8 2025
Xem lại bài trước, Siuuu Prompting Level 1 !
Khi đã làm quen với Prompting một cách chuyên nghiệp, bài bản, rất có thể bạn sẽ bị mắc vào cái bẫy lệ thuộc vào trợ lý AI hoặc quá choáng ngợp trước sức mạnh của nó dẫn tới đánh mất chính mình. Xu thế “lười nghĩ” này đang được cảnh báo với cả những người dùng thông thường dùng trợ lý AI như công cụ thay thế Google search hay wikipedia.
Thời điểm ban đầu, IQ của AI chỉ ở mức 100, nghe có vẻ không cao lắm khi IQ trung bình của Thế giới khoảng 100-110, nhưng IQ trung bình của VN hiện chỉ ở mức 101, trong khi Singapore chiếm ngôi vương Đông Nam Á với 105. Trong khi đó IQ của AI là 100 ở tất cả các lĩnh vực kiến thức của con người và ở bài kiểm tra mới nhất năm 2025, các mô hình AI tạo sinh đã có hiệu suất ngang bằng với cấp độ tiến sĩ ở hầu hết các lĩnh vực. Và những điểm số này chắc chắn sẽ tăng mạnh trong thời gian chóng mặt. Đây là xu thế.
Cách thoát ra khỏi cơn lười do phụ thuộc AI là gì ? Làm sao chúng ta có thể chống lại cơn sóng thần này. Câu trả lời, chí ít theo đội ngũ Fitness Base là học nhanh hơn, dùng AI tốt hơn, xây dựng chánh niệm và tâm lý vững chắc trong quá trình prompting với những nguyên tắc suy nghĩ căn bản của con người.
Thời cổ đại, các bậc Trí giả không chỉ đặt ra câu hỏi, vì thực sự họ cũng không có nền tảng nào để tìm kiếm câu trả lời. Phía trước tâm trí của họ là cả vũ trụ bao la vô định. Nhưng họ đặt ra vấn đề, suy tư về nó, tưởng tượng và sáng tạo để tìm kiếm những tầng sâu hơn của tri thức về vạn vật. Trong quá trình đó có rất nhiều những thử nghiệm về tư duy, phá vỡ những giả định tưởng chừng là thiết luật giới hạn không thể phá vỡ.
Từ Isaac Newton đến Albert Einstein sau này cũng vậy. Những thử nghiệm về tư duy đến từ những suy nghĩ tưởng chừng “vụn vặt” như “tại sao quả táo lại rơi xuống” hay “cảm giác về trọng lực của người đang rơi xuống” đã hình thành nên những lý thuyết khoa học vĩ đại mang tính cách mạng của con người.
Với việc sử dụng AI cũng vậy. Chúng ta sử dụng trợ lý AI để đối thoại, để hỗ trợ cho chúng chúng ta tìm hiểu kiến thức, nâng cấp IQ và quan trọng hơn, để khai phá sức sáng tạo của chúng ta tìm ra những nguyên lý căn bản, quay về gốc rễ vấn đề. Chúng ta hoàn toàn có thể thách thức tên trợ lý siêu việt này của mình.
Tư duy nguyên lý đầu tiên, First Principle Thinking, hay còn gọi tư duy quay về gốc, lập luận từ gốc rễ vấn đề này rất quan trọng trong việc học tập, tìm hiểu kiến thức và cả khả năng sáng tạo, một kỹ năng siêu việt của riêng con người chúng ta. Phần hướng dẫn này sẽ trình bày cách ứng dụng tư duy này vào trong việc kiến tạo Prompt để làm việc với trợ lý AI tốt hơn.
First Principle Thinking = Tư duy “quay về gốc” — bóc tách vấn đề đến những sự thật cơ bản nhất, rồi xây dựng ý tưởng mới từ đó thay vì sao chép “xào nấu” từ những giải pháp có sẵn. Khác với phương pháp loại suy, dựa vào việc so sánh vấn đề hiện tại với các giải pháp tương tự đã thành công trong quá khứ tư duy quay về gốc yêu cầu bạn gạt bỏ những gì đã biết để quay về vạch xuất phát, tự đặt ra những nguyên lý cơ bản rồi từ đó xây dựng sáng tạo lên những cách thức, mô hình mới.
Có 3 bước cốt lõi trong cách tư duy này là:
Gỡ bỏ giả định – Loại bỏ những điều ta mặc định là đúng nhưng không chắc chắn. Ở đây luôn cần có yếu tố hoài nghi, không bị giới hạn bởi điều mà tất cả mọi người cho rằng đã là sự thật khó phá vỡ.
Tìm ra những nguyên lý gốc – Chia nhỏ vấn đề, khái niệm hoặc tình huống thành các sự thật cốt lõi, những yếu tố cơ bản không thể phân chia nhỏ hơn nữa theo giới hạn của khoa học và công nghệ của hiện tại.
Tái cấu trúc – Sáng tạo giải pháp/dạng nội dung mới từ nền tảng này.
Vd: Elon Musk thay vì chấp nhận sự thật rằng tên lửa vũ trụ luôn rất đắt đỏ và không thể tái sử dụng, ông đã phân tích vật liệu cấu thành để tạo ra tên lửa rẻ hơn gấp nhiều lần và xây dựng lên một phương pháp sản xuất tên lửa tái sử dụng mới từ đó.
Lợi ích của Tư duy quay về gốc
Hiểu sâu vấn đề: Cho phép hiểu sâu sắc gốc rễ và căn nguyên của sự vật, sự việc.
Giải quyết vấn đề phức tạp: Cung cấp một công cụ hiệu quả để giải quyết các vấn đề phức tạp mà không thể dựa vào lối mòn tư duy.
Tạo ra giải pháp đột phá: Phá vỡ các giả định cũ và tìm ra những giải pháp mới, tối ưu và khác biệt.
Khi áp dụng Tư duy quay về gốc để làm việc với trợ lý AI cho ngành Fitness, chúng ta sẽ có được những lợi ích sau:
Tránh lối mòn nội dung: Giúp nội dung không còn sáo rỗng, bị định kiến, thiên kiến va hao hao giống nhau, gây cảm giác "biết rồi khổ lắm nói mãi"
Cá nhân hóa: Việc kiến tạo Prompt sẽ đi sâu vào mục tiêu, thể trạng, thói quen từng nhóm đối tượng.
Sáng tạo đa dạng định dạng: Từ một nguyên lý gốc bạn có thể triển khai sáng tạo thành video, infographic, bài blog, reel, thử thách và kể cả là concept huấn luyện…tạo ra hệ nội dung liền mạch, chắc chắn với nhau, giúp gây ấn tượng và tạo dấu ấn riêng.
Kiến tạo Prompt với Tư duy quay về gốc sẽ rất thú vị và đầy tính sáng tạo, kích thích tư duy của bạn. Sau đây là một công thức mẫu:
[Mục tiêu nội dung] + [Đối tượng] + [Nguyên lý gốc] + [Giới hạn/điều kiện] + [Phong cách/trình bày]
Ví dụ:
“Tạo carousel Instagram cho dân văn phòng, dựa trên nguyên tắc về NEAT (Non-Exercise Activity Thermogenesis), giới hạn 5 slides, tông vui nhộn.”
Bạn có thể tập ứng dụng Tư duy quay về gốc với các mẫu Prompt làm quen với SENN đã được trình bày trong bài trước rồi sau đó mới tiến hành một Prompt đầy đủ. Hãy luôn nhớ rằng, mục tiêu của chúng ta là đặt vấn đề chứ không phải chỉ tìm kiếm thông tin. Việc này không chỉ giúp ích cho việc làm nội dung mà còn để nâng cấp kiến thức, xây dựng hệ thống riêng cho bản thân, tránh bị "thùng rỗng kêu to". Bộ võ là giống nhau nhưng cách phát huy uy lực của các chiêu thức là do bạn !
“Giải thích cơ chế sinh học của việc cơ bắp phát triển sau khi tập luyện, trình bày bằng ngôn ngữ đơn giản, kèm ví dụ đời thường.”
“So sánh cơ chế tiêu hao năng lượng giữa cardio cường độ cao và tập tạ, dựa trên nguyên lý trao đổi chất.”
“Giải thích tác động của giấc ngủ lên phục hồi cơ, dựa trên chu kỳ hormone.”
“Mô tả nguyên lý Progressive Overload và đưa 3 minh họa dễ hiểu.”
“Giải thích vì sao protein quan trọng khi giảm mỡ, dựa trên cơ chế giữ khối nạc.”
“Viết kịch bản TikTok 60 giây về nguyên lý thích nghi tim mạch khi chạy bộ.”
“Tạo chuỗi 5 reels Instagram giải thích từng nguyên lý của HIIT.”
“Viết caption Instagram hài hước về nguyên lý Caloric Deficit, gợi cảm hứng cho người mới.”
“Thiết kế nội dung carousel 5 slides về nguyên tắc Progressive Overload cho người mới tập gym.”
“Tạo ý tưởng thử thách 7 ngày dựa trên nguyên lý NEAT, phù hợp dân văn phòng.”
“Viết kế hoạch tập luyện 3 buổi/tuần cho người trên 40 tuổi, dựa trên nguyên lý bảo tồn khối lượng xương.”
“Gợi ý 3 bữa ăn lành mạnh cho người ăn chay tập gym, dựa trên nguyên lý cân bằng acid amin.”
“Tạo infographic minh họa tác động của sức mạnh cơ core tới phòng tránh chấn thương, dựa trên nguyên lý truyền lực.”
“Viết bài blog 800 từ về nguyên lý phục hồi chủ động cho vận động viên nghiệp dư.”
“Soạn kịch bản YouTube Shorts về nguyên lý thermogenesis từ thực phẩm giàu protein.”
“Tạo 4 tập podcast mini, mỗi tập 3 phút, giải thích một nguyên lý sinh học liên quan đến giảm mỡ.”
“Viết kế hoạch 5 video giải thích từng nguyên lý dinh dưỡng thể hình, kèm call-to-action.”
“Tạo series TikTok ‘1 phút khoa học gym’ với 10 tập, mỗi tập một nguyên lý.”
“Soạn e-newsletter hàng tuần, mỗi số giải thích 1 nguyên lý kèm bài tập áp dụng.”
“Tạo infographic so sánh các nguyên lý phục hồi: nghỉ thụ động, nghỉ chủ động, và hồi phục nhờ dinh dưỡng.”
Đừng copy nhanh. Luôn là như vậy. Làm việc với trợ lý AI là rèn tư duy.
Chèn thêm cụm “dựa trên nguyên lý khoa học gốc” để AI phải lý giải từ gốc.
Yêu cầu ví dụ đời thường giúp nội dung dễ lan truyền hơn.
Thử kết hợp đa định dạng: cùng nguyên lý, triển khai thành video, infographic, bài post.
Luôn kiểm chứng thông tin với nguồn y khoa, nghiên cứu khoa học đáng tin cậy.